Wanneer de kat precies tot huisdier gemaakt is (gedomesticeerd) is niet helemaal duidelijk.  De oudste vondst van een gedomesticeerde kat is in een graf op Cyprus, ongeveer 9500 jaar geleden. Toen de mens zijn rondtrekkend leven inruilde voor een leven op een vaste plek kwam de kat in contact met de mens. De wilde kat werd namelijk aangetrokken door de muizen en ratten die zich rondom de graanpakhuizen ophielden. De kat werd daarbij niet verjaagd door de mens; ook hij mens had baat bij deze samenwerking.

Het bewust fokken van verschillende rassen is pas vrij recent ontstaan. De eerste kattententoonstelling dateert van 1871. Er werden voor verschillende rassen rasstandaarden opgesteld en na de Tweede Wereldoorlog nam het fokken en houden van raskatten een enorme vlucht.

Door selectie op bepaalde kenmerken ontstonden er vele nieuwe rassen. Met het veranderen van het oorspronkelijke model van de kat zijn er echter ook diverse afwijkingen ontstaan waaronder een aantal met betrekking tot het gebit.

Het normale gebit

De kat is een vleeseter (carnivoor) en heeft dan ook een typisch carnivoren gebit. Dit betekent dat het gebit aangepast is om een prooi te vangen (hoektanden) en te verscheuren (grote knipkiezen). De sterke voorpoten met scherpe, inklapbare nagels spelen tevens een belangrijke rol bij het vangen van de prooi. Net als de mens heeft de kat een melk- en permanent gebit. 

20150924 094435 1melkgebit van een kitten


Het wisselen

Kittens worden zonder tanden geboren. De eerste elementen (de snijtanden) komen ongeveer 2 tot 3 weken na de geboorte door. Rond de 6e levensmaand zijn alle elementen gewisseld. De achtere kiezen (de molairen) wisselen niet en komen als permanente kies door.

In onderstaande tabel staat wanneer het melkgebit doorbreekt en wanneer dit melkgebit gewisseld wordt.

 

tand doorbraaktijdstip melkgebit wisseltijdstip permanent gebit
   
snijtanden 2-3 weken 3-4 maanden
hoektanden 3-4 weken 5-6 maanden
premolaren 3-6 weken 4-6 maanden
molaren   5-6 maanden

 

20150924 094849 1Kittengebit tijdens het wisselen:
bij de witte pijl is een melkkies te zien
bij de open pijl komt de permanente kies al door 

 


Wanneer de kaken van de kat uitgegroeid zijn zal het permanente gebit zich verder ontwikkelen. De permanente tanden en kiezen zijn namelijk een stuk groter dan het melkgebit en hebben dus meer ruimte nodig. Door de groei van het permanente gebit zullen de wortels van het melkgebit opgelost worden en uiteindelijk uitvallen waarna het permanente gebit overblijft.

Het permanente gebit van de kat bevat 30 elementen:

  • 12 snijtanden (6 bovenkaak en 6 onderkaak)
  • 4 hoektanden (2 bovenkaak en 2 onderkaak)
  • 10 premolaren (6 bovenkaak en 4 onderkaak)
  • 4 molaren (2 bovenkaak en 2 onderkaak)


Het afwijkende gebit

 De ontwikkeling van het gebit van de kat begint al in de baarmoeder. Voor de geboorte worden de tandkiemen van zowel het melk- als het permanente gebit aangelegd. Wanneer de melktand is doorgebroken gaat de kroon van de permanente tand groeien en deze geeft druk op de wortel van de melktand. De wortel van de melktand zal hierdoor oplossen waardoor de melktand steeds losser komt te zitten en uiteindelijk uitvalt. In de normale situatie breken de permanente tanden pas door op het moment dat de melktanden zijn uitgevallen. Bij de ontwikkeling en het wisselen kunnen verschillende dingen misgaan.

De stelregel omtrent het wisselen van het gebit van de kat is:

 

Een melktand en een permanente tand van hetzelfde

type

mogen niet tegelijkertijd op dezelfde plaats in de bek

aanwezig zijn

 

Hier volgt een opsomming van verschillende ontwikkelingsproblemen:

  • persisterend melkgebit: Wanneer een melktand te lang aanwezig blijft of in het geheel niet uitvalt heeft de permanente tand onvoldoende ruimte en kan deze tand op de verkeerde plek doorbreken en in de verkeerde richting uitgroeien. Lees meer....

20151112 094417 1melkhoektand (witte pijl) en
permanente hoektand (open pijl) beiden zichtbaar

 

  • verkeerde stand van de hoektanden: Bij sommige rassen (pers, britse korthaar) kan door een afwijkende kaakvorm een standsafwijking van de melkhoektanden ontstaan. Het is van belang deze tanden op een leeftijd van 12-14 weken te trekken zodat de permanente tand op de normale plaats kan doorbreken en uitgroeien.

  • afwijkende stand andere elementen: Een afwijkende stand van een tand of kies kan ontstaan doordat er in aanleg iets mis gaat (aangeboren afwijking) of ten gevolge van trauma of ontstkeking. Wanneer het afwijkende element problemen geeft zal het verwijderd moeten worden.

  • te veel tanden: Als aangeboren afwijking kunnen er te veel elementen aanwezig zijn. Dit teveel aan tanden hoeft geen problemen te geven, maar de kans bestaat dat er ruimtegebrek ontstaat en dat er etensresten achterblijven. Afhankelijk van de problemen kan en element getrokken worden.

 

Naast bovenstaande ontwikkelingsproblemen zijn we op latere leeftijd regelmatig problemen van het permanente gebit.

Hieronder volgt een opsomming van verschillende gebitsproblemen op latere leeftijd:

  • tandplaque: Tandplaque komt veel voor. Het is een zachte laag op de tanden die bestaat uit levende en dode bacteriën, calcium en fosfor uit het speeksel, voedselresten en water. Tandplaque vorming treedt voornamelijk op langs het tandvlees omdat daar de natuurlijke reiniging minder goed is. De vorm en aanleg van de elementen speelt een belangrijke rol, evenals de individuele gevoeligheid voor de vorming van tandplaque. Tandplaque kan leiden tot een ontsteking van het tandvlees (gingivitis), verval van slijmvlies, botafbraak en uitval van elementen (parodontitis). Het is daarom erg belangrijk om tandplaque te voorkomen.

  • tandsteen: Tandsteen ontstaat wanneer onder invloed van speeksel verkalkingen optreden in de tandplaque. Tandsteen ontstat voornamelijk op de plaatsen waar de speekselklieren uitmonden in de bek (bij de grote kiezen en achter de ondersnijtanden). Tandsteen is een optimale plek voor bacteriegroei zodat de kans op gingivitis en parodontitis stijgt. Tandsteen kan onder sedatie worden verwijderd met een tandkrabber en ultrasone reiniging.

  • tandvleesontsteking: Bij tandvleesontsteking (gingivitis) is het tandvlees rood, gezwollen, bloedt het gemakkelijk en het verspreidt een onaangename geur waardoor de kat uit de bek kunnen gaan stinken. Het tandvlees kan terugtrekken en de tandhals en wortels worden zichtbaar. Wanneer de ontsteking zo uitgebreid is dat ook het onderliggende bot ontstoken raakt is er sprake van parodontitis. Het tandsteen zal verwijderd moeten worden en de ontsteking wordt bestreden met antibiotica en ontstekingsremmmers.

  • gingivitis-stomatitis-pharyngitis-complex: Wanneer de slijmvliesontstekingen in de bek van de kat steeds terugkeren spreken we van het gingivitis-stomatitis-pharyngitis-complex. Dit is een lastig aan te pakken ziektebeeld welke verschillende oorzaken kan hebben. Lees meer....

  • Gebitsproblemen ten gevolge van trauma: Door een aanrijding of een val kunnen er diverse problemen ontstaan. Zo zien we regelmatig losse tanden, een gebroken kaak, een gescheurd gehemelte en allerlei beschadigingen van het slijmvlies in de bek. Het is in deze situaties verstandig om naar de praktijk te komen, ookal lijkt er op het eerste gezicht weinig aan de hand. De meeste problemen kunnen bij een snelle en adequate behandeling goed opgelost worden.

 

Preventie van gebitsproblemen

Uit onderzoek blijkt dat 70% van de katten ouder dan drie jaar gebitsproblemen heeft. Het voorkomen hiervan is uiteraard beter dan het genezen. Het belangrijkste onderdeel in de preventie van gebitsproblemen is het voorkomen en het vertragen van de vorming van tandplaque en tandsteen. De dierenarts kan een rol spelen bij de gezondheid van het gebit van uw kat, maar de dagelijkse verzorging van het gebit is veel belangrijker.

Wat kunt u zelf doen voor het gebit van uw kat?

  • voeding: Het geven van brokken kan helpen tandplaque te voorkomen. de kat moet kauwen en knagen op de brokken waardoor het gebit schoner blijft. Er is speciaal dieet op de markt waarvan de brokken qua vorm en grootte zo zijn aangepast dat de kat ze niet meer in het geheel kan doorslikken en dus moet kauwen.

  • tandenpoetsen: Tandenpoetsen is een zeer effectieve manier ter preventie van tandplaque. Helaas zijn er veel katten die dit niet toelaten.

 

 

bron: o.a. www.dierengebit.nl